Supervulkaan zou einde mensheid kunnen betekenen Komt er op 21 december een apocalyptisch einde aan de ons nu bekende wereld - zoals blijkbaar één à twee procent van de wereldbevolking lijkt af te leiden uit de Mayakalender? Een wetenschappelijke onderbouwing daarvoor is er niet. Volgens de meeste Mayadeskundigen is op zijn minst sprake van een verkeerde interpretatie van de Mayareligie.
© epa.
© reuters.
Desalniettemin houdt de gedachte aan zo'n apocalyps ons enorm bezig: kijk alleen maar naar het aantal en het succes van bioscoopfilms en tv-series de jongste jaren die als thema zo'n doomsday hebben. 14 procent van ons gelooft dat we het het einde van onze beschaving nog gaan beleven tijdens ons leven blijkt uit verschillende wetenschappelijke studies. Hoe realistisch is dat?
Als wij Europeanen aan vulkanen denken, spreken we meestal over de Teide op Tenerife of de Italiaanse vulkanen Vesuvius en Etna. Vooral die laatste barst nog regelmatig uit, maar is van een compleet andere categorie dan supervulkanen die de mensheid kunnen uitroeien. De uitbarstingen van de Etna bijvoorbeeld zijn van categorie 0, 1 of 2 op de vulkanische explosiviteitsindex, die tot categorie 8 gaat afhankelijk van de uitgestoten hoeveelheid vulkanisch materiaal.
De uitbarsting van de Eyjafjallajökull in 2010 was van categorie 4 en stuurde wekenlang het Europese vliegverkeer in de war. Om een uitbarsting van categorie 6 te vinden moeten we al 21 jaar teruggaan naar de uitbarsting van Mount Pinatubo, die de gemiddelde temperatuur in de noordelijke hemisfeer met een halve graad deed dalen. Voor een uitbarsting van categorie 7 gaan we terug naar 1815 in Indonesië. Het daaropvolgende jaar ging de geschiedenis als 'het jaar zonder zomer'. In de staat New York bleef het toen tot in juni vriezen, en iets noordelijker hadden Newfoundland en New England tot die periode te kampen met sneeuwstormen.
Als wij Europeanen aan vulkanen denken, spreken we meestal over de Teide op Tenerife of de Italiaanse vulkanen Vesuvius en Etna. Vooral die laatste barst nog regelmatig uit, maar is van een compleet andere categorie dan supervulkanen die de mensheid kunnen uitroeien. De uitbarstingen van de Etna bijvoorbeeld zijn van categorie 0, 1 of 2 op de vulkanische explosiviteitsindex, die tot categorie 8 gaat afhankelijk van de uitgestoten hoeveelheid vulkanisch materiaal.
De uitbarsting van de Eyjafjallajökull in 2010 was van categorie 4 en stuurde wekenlang het Europese vliegverkeer in de war. Om een uitbarsting van categorie 6 te vinden moeten we al 21 jaar teruggaan naar de uitbarsting van Mount Pinatubo, die de gemiddelde temperatuur in de noordelijke hemisfeer met een halve graad deed dalen. Voor een uitbarsting van categorie 7 gaan we terug naar 1815 in Indonesië. Het daaropvolgende jaar ging de geschiedenis als 'het jaar zonder zomer'. In de staat New York bleef het toen tot in juni vriezen, en iets noordelijker hadden Newfoundland en New England tot die periode te kampen met sneeuwstormen.
© epa.
© ap.
Zijden draadje
Uitbarstingen van supervulkanen komen echter veel minder frequent voor, maar deze zijn wel minstens 100 keer krachtiger dan de laatste zware uitbarsting van de Pinatubo. Er wordt dan namelijk minstens 1.000 kubieke kilometer vulkanisch materiaal uitgestoten. Het mag dan ook niet verbazen dat de gevolgen van zo'n uitbarsting globaal gevoeld worden, en volgens sommigen wetenschappers kunnen ze zelfs een nieuwe ijstijd uitlokken. Voor de laatste significante moeten we al 22.500 jaar teruggaan in de tijd, naar het Taupomeer in Nieuw Zeeland, toen zo'n 1.100 kubieke kilometer materiaal werd uitgestoten.
De laatste gigantische uitbarsting van een supervulkaan dateert van 73.000 jaar geleden, en toen hing het voortbestaan van het menselijk ras al eens aan een zijden draadje. Bij de uitbarsting van de Tobavulkaan werd toen 2.800 kubieke kilometer vulkanisch materiaal uitgestoten. De bijbehorende krater die toen werd gevormd is 100 kilometer lang en 30 kilometer breed.
Uitbarstingen van supervulkanen komen echter veel minder frequent voor, maar deze zijn wel minstens 100 keer krachtiger dan de laatste zware uitbarsting van de Pinatubo. Er wordt dan namelijk minstens 1.000 kubieke kilometer vulkanisch materiaal uitgestoten. Het mag dan ook niet verbazen dat de gevolgen van zo'n uitbarsting globaal gevoeld worden, en volgens sommigen wetenschappers kunnen ze zelfs een nieuwe ijstijd uitlokken. Voor de laatste significante moeten we al 22.500 jaar teruggaan in de tijd, naar het Taupomeer in Nieuw Zeeland, toen zo'n 1.100 kubieke kilometer materiaal werd uitgestoten.
De laatste gigantische uitbarsting van een supervulkaan dateert van 73.000 jaar geleden, en toen hing het voortbestaan van het menselijk ras al eens aan een zijden draadje. Bij de uitbarsting van de Tobavulkaan werd toen 2.800 kubieke kilometer vulkanisch materiaal uitgestoten. De bijbehorende krater die toen werd gevormd is 100 kilometer lang en 30 kilometer breed.
© ap.
Volgens een hypothese leidden de gevolgen van de uitbarsting 73.000 jaar geleden bijna tot het uitsterven van de mens. Er wordt geschat dat er toen nog amper 1.000 vruchtbare mensenparen zich konden voortplanten, aangezien het DNA van elke mens op aarde kan worden getraceerd naar één van die 2.000 mensen.
Massa-extinctie
Dat was trouwens niet de enige keer dat een volledig ras op de rand van extinctie kwam. Volgens een andere theorie was een uitbarsting van een vulkaan in de Kaukasus namelijk de reden voor de ondergang van de Neanderthalers zo'n 29.000 jaar geleden. Nu gaan we wel heel ver terug in de tijd, maar 251 miljoen jaar geleden zorgde een uitbarsting in Siberië waarschijnlijk voor een van de grootste massa-extincties ooit. De Perm-Trias-massa-extinctie, die 95 procent van de zeedieren en 70 procent van de gewervelde landdieren deed uitsterven, viel namelijk samen met de grootste vulkaanuitbarsting ooit. Toen werden namelijk de Siberische trappen gevormd, waarbij naar schatting 1 tot 4 miljoen kubieke meter vulkanische materiaal werd uitgestoten.
Massa-extinctie
Dat was trouwens niet de enige keer dat een volledig ras op de rand van extinctie kwam. Volgens een andere theorie was een uitbarsting van een vulkaan in de Kaukasus namelijk de reden voor de ondergang van de Neanderthalers zo'n 29.000 jaar geleden. Nu gaan we wel heel ver terug in de tijd, maar 251 miljoen jaar geleden zorgde een uitbarsting in Siberië waarschijnlijk voor een van de grootste massa-extincties ooit. De Perm-Trias-massa-extinctie, die 95 procent van de zeedieren en 70 procent van de gewervelde landdieren deed uitsterven, viel namelijk samen met de grootste vulkaanuitbarsting ooit. Toen werden namelijk de Siberische trappen gevormd, waarbij naar schatting 1 tot 4 miljoen kubieke meter vulkanische materiaal werd uitgestoten.
© ap.
Wat gebeurt er nu in detail bij zo'n grote uitbarsting? Er wordt dus een ongelooflijke hoeveel vulkanisch materiaal uitgestoten. Het gaat om hoeveelheden groot genoeg om de volledige Verenigde Staten onder 30 centimeter as te bedekken. Dat heeft verschillende gevolgen.
Ten eerste ontstaat er in de ondergrond een open ruimte, waardoor een deel van de aarde rond de vulkaan kan instorten. Dat is trouwens ook een hypothese waardoor Atlantis van de kaart werd geveegd, aangezien die gebeurtenis min of meer samenviel met een grote vulkaanuitbarsting. Ten tweede is er de verspreiding van as, die in twee kan worden opgedeeld.
Zonlicht
De as die neervalt op planten zorgt ervoor dat het grootste deel van alle flora uitsterft, wat tot gevolg heeft dat dieren geen eten meer kunnen vinden. Voordat die as neervalt, heeft die in de lucht al gigantische schade aangericht. Grote delen van de wereld zullen namelijk jarenlang geen zonlicht meer te zien krijgen. Dat zorgt er voor dat onze aarde in een vulkanische winter terechtkomt, waarbij de temperaturen niet enkele graden, maar op sommige plaatsen tot tientallen graden kunnen dalen. Dat biedt uiteindelijk een (kleine) mogelijkheid op een nieuwe ijstijd.
Ten eerste ontstaat er in de ondergrond een open ruimte, waardoor een deel van de aarde rond de vulkaan kan instorten. Dat is trouwens ook een hypothese waardoor Atlantis van de kaart werd geveegd, aangezien die gebeurtenis min of meer samenviel met een grote vulkaanuitbarsting. Ten tweede is er de verspreiding van as, die in twee kan worden opgedeeld.
Zonlicht
De as die neervalt op planten zorgt ervoor dat het grootste deel van alle flora uitsterft, wat tot gevolg heeft dat dieren geen eten meer kunnen vinden. Voordat die as neervalt, heeft die in de lucht al gigantische schade aangericht. Grote delen van de wereld zullen namelijk jarenlang geen zonlicht meer te zien krijgen. Dat zorgt er voor dat onze aarde in een vulkanische winter terechtkomt, waarbij de temperaturen niet enkele graden, maar op sommige plaatsen tot tientallen graden kunnen dalen. Dat biedt uiteindelijk een (kleine) mogelijkheid op een nieuwe ijstijd.
© reuters.
Geringe kans
Uitbarstingen van supervulkanen zullen in de toekomst zeker nog voorkomen, en het mag dan ook duidelijk zijn dat het menselijke ras erdoor bedreigd kan worden. Wetenschappers verwachten dat ze zulke uitbarstingen een tijd op voorhand kunnen voorspellen, maar over hoe lang op voorhand is geen consensus. Vroeger werd gedacht dat een uitbarsting van categorie 8 tientallen jaren lang zou worden voorafgegaan door aardbevingen van 8 of 9 op de schaal van Richter, maar tegenwoordig houden meer en meer wetenschappers rekening met een kortere waarschuwingsperiode. Het gaan dan over enkele jaren, sommigen hebben het over amper enkele maanden, en een kleine minderheid acht enkele weken een mogelijkheid.
Tegelijk moet worden gezegd dat de kans dat wij dat zullen meemaken erg gering is. Wetenschappers denken momenteel dat de aarde gemiddeld om de 50.000 jaar een zware uitbarsting van een supervulkaan meemaakt. De kans dat de jongsten onder ons dat in hun leven nog meemaken is amper 0,15 procent. Dat is dus een kleine kans, maar wel 12 keer zo groot als de kans dat we in diezelfde periode uitsterven door de inslag van een asteroïde.
Uitbarstingen van supervulkanen zullen in de toekomst zeker nog voorkomen, en het mag dan ook duidelijk zijn dat het menselijke ras erdoor bedreigd kan worden. Wetenschappers verwachten dat ze zulke uitbarstingen een tijd op voorhand kunnen voorspellen, maar over hoe lang op voorhand is geen consensus. Vroeger werd gedacht dat een uitbarsting van categorie 8 tientallen jaren lang zou worden voorafgegaan door aardbevingen van 8 of 9 op de schaal van Richter, maar tegenwoordig houden meer en meer wetenschappers rekening met een kortere waarschuwingsperiode. Het gaan dan over enkele jaren, sommigen hebben het over amper enkele maanden, en een kleine minderheid acht enkele weken een mogelijkheid.
Tegelijk moet worden gezegd dat de kans dat wij dat zullen meemaken erg gering is. Wetenschappers denken momenteel dat de aarde gemiddeld om de 50.000 jaar een zware uitbarsting van een supervulkaan meemaakt. De kans dat de jongsten onder ons dat in hun leven nog meemaken is amper 0,15 procent. Dat is dus een kleine kans, maar wel 12 keer zo groot als de kans dat we in diezelfde periode uitsterven door de inslag van een asteroïde.
| De 20 grootste supervulkanen | ||
|---|---|---|
| Naam | Plaats | |
| 1. | Yellowstone | Wyoming, VS |
| 2. | Long Valley | Californië, VS |
| 3. | Valles Calderas | New Mexico, VS |
| 4. | Lake Toba | Sumatra, Indonesië |
| 5. | Taupo | Nieuw Zeeland |
| 6. | Aira Caldera | Kyushu, Japan |
| 7. | Siberische Trappen | Rusland |
| 8. | Laacher See | Duitsland |
| 9. | La Garita Caldera | Colorado, VS |
| 10. | Kikaki Caldera | Osumai, Japan |
| 11. | Mount Aso | Kyushu, Japan |
| 12. | Mount Tambora | Sumbwawa, Indonesië |
| 13. | Campi Flegrei | Napels, Italië |
| 14. | Baekdu | China-Noord Korea |
| 15. | Whakamaru | Nieuw Zeeland |
| 16. | Snowdonia | Wales |
| 17. | Lake District | Engeland |
| 18. | Glen Coe | Schotland |
| 19. | Cerro Golan | Argentinië |
| 20. | Bennett Lake | British Columbia, Canada |
Geen opmerkingen:
Een reactie posten